*نظام آراستگی 5s چیست؟
طبق تحقیقات انجام شده اگر فردی با خستگی محیط کار خود را آشفته رها کند ، فردا صبح زمانی که باز می گردد و محیط را می بیند خستگی دیروز دوباره در بدنش پدید می آید.
” اهمیت نظام آراستگی در سازمان ها “
در بهره وری و افزایش آن موثر می باشد.
- این نظام نخستین بار توسط ژاپنی ها به وجود آمد و نام این نظام هم تشکیل شده از 5s است :
- ساماندهی (SEIRI)
- پاکیزه سازی (SEISO)
- نظم و ترتیب (SEITON)
- استاندارد سازی (SEKITSU)
- انضباط (SHITSUKE)
از ضرورت های مقدم بودن اجرای این نظام می توان به نمونه های زیر اشاره گردد :
- سرعت دستیابی افزایش می یابد.
- نتایج برای همه افراد قابل درک است.
- محیط کاری تمیز و سازمان یافته خواهد شد.
- عمر وسایل و ابزار آلات کار افزایش می یابد.
- هزینه پیاده سازی کاهش می یابد.
“ساماندهی” : شناسایی ابزار های مورد نیاز محل کار ، مجموعه گام هایی که ما در محل کار مشخص می کنیم که چه چیزی باید نگه داشته شود و چه چیزی نباید نگه داشته شود ، یا مشخص نماییم در یک مکان چه ابزاری مورد نیاز است و آنها را از ابزار هایی که مورد نیاز نیست جدا کنیم .
هر منطقه کاری فقط باید شامل اقلامی باشد که برای انجام کار در آن منطقه نیاز است.
“نظم و ترتیب” : هر چیزی در محل کار باید یک مکان مشخص داشته باشد و در واقع هر چیزی باید سر جای خودش باشد . در این مرحله باید اقلام را دسته بندی کنیم تا به راحتی بدانیم هر چیزی کجا قرار دارد مثل آنچه که یک تعمیرکار روی میز کارش دارد و به راحتی می داند که هر ابزاری را که نیاز دارد در کجا قرار دارد .
هنگامی که هر چیزی با توجه به کارکرد و در نظر گرفتن کیفیت و ایمنی کار در جای مناسب و مشخص قرار داشته باشد ، محل کار همواره منظم و مرتب خواهد بود .
“پاکیزه سازی” : این اصل به آنجا بر می گردد که ما در محیط تمیز با روحیه بهتر کار می کنیم .
پاکیزه سازی عبارت است از نگهداری محل کار ، بهبود ظاهر محل کار و از همه مهم تر جلوگیری از کثیف شدن محل کار همچون دور ریختن زوائد و پاکیزه کردن اشیا از آلودگی و مواد خارجی .
“استاندارد سازی” : یعنی کنترل و اصلاح دائمی ساماندهی ، نظم و ترتیب و پاکیزگی می باشد . با بازبینی های دوره ای ، تشکیل کمیته های بازرسی ، استفاده از علائم و نشانه ها و … صورت می گیرد .
“انضباط” : یعنی آموزش عادات و توانایی هایی جهت انجام یک وظیفه خاص . نکته اصلی ایجاد عادات درست به جای عادات نادرست است . این کار باید از طریق آموزش شیوه های درست انجام کار به افراد و تمرین دادن آنان در این زمینه آغاز نمود .
- 5S در نهایت منجر به بهبود فرآیند های ذیل می گردد :
- کاهش زمان نصب
- کاهش حوادث
- کاهش ضایعات
- افزایش امنیت
- افزایش فضای اداری در محل کار
((در واقع بیش از 20% از زمان هدر رفته ناشی از جا به جایی ها بین بخش های مختلف تاسیسات است ))
- سوالاتی که در بخش ساماندهی باید از خود بپرسید :
- هدف وجود این آیتم چیست ؟
- چه کسی از آن استفاده می کند ؟
- معمولا چه مواقعی از آن استفاده می شود؟
- آیا وجودش در اینجا واقعا لازم است ؟
- سوالاتی که در بخش نظم و ترتیب باید از خود بپرسید :
- چه کسی از این تجهیزات استفاده می کند؟
- چه زمانی از این تجهیزات استفاده می شود؟
- آیا برخی از جایگاه ها (محل قرارگیری اقلام)کارآمدتر یا ارگونومیک تر از بقیه جایگاه ها هستند؟
- کدام آیتم ها باید بر اساس نوعشان دسته بندی شوند؟
- کدام یک از آنها را باید بر اساس وظیفه شان دسته بندی کرد؟
- چگونه تک تک قطعات سازماندهی خواهند شد؟
- نیرو ها در این فضا چه مسیر هایی را طی می کنند؟
“ممیزی کردن 5S” : فرایندی است که اجرا و انطباق کارها با روش 5S را در یک محیط کاری تایید می کنند . ممیزی 5S می تواند به شکل بازرسی انجام شود ، که در آن تیمی از ممیزان از محل کار بازدید و استاندارد های 5S را ارزیابی کنند .
بررسی می کنند که آیا فضا های کاری سازماندهی شده و تمیز هستند ، برچسب گذاری صحیح انجام شده است . آیا رویه های نظافت و پاکیزه سازی رعایت می شود و آیا کارکنان از استاندارد های تعیین شده پیروی می کنند . ممیزی منظم 5S به حفظ یک محیط کاری کارآمد ، سازمان یافته و ایمن کمک می کند .
ابزاری سیستماتیک است که سازمان ها برای پیاده سازی و نگهداری سیستم 5S از آن استفاده می کنند . به طور معمول این چک لیست ممیزی شامل فهرستی از موارد یا مناطقی است که باید مطابق با رعایت اصول 5S مشاهده ، ارزیابی و امتیاز دهی شوند .
این چک لیست ممیزی به عنوان راهنمای ممیزان برای ارزیابی کارایی فضای کاری و شناسایی زمینه های بهبود عمل می کند . می تواند جنبه هایی مانند برچسب گذاری مناسب اقلام ، تمیزی فضای کار و وجود موارد غیر ضروری موجود را در بر می گیرد .
سازمان ها می توانند به طور مداوم استاندارد های تعیین شده در سیستم 5S را بازرسی کنند و در نتیجه فرهنگ بهبود مستمر را ترویج دهند .
- نظام آراستگی 5S یکی از خروجی های تولید ناب است . به همین خاطر این نظام نقشی کلیدی در خلق فرهنگ مورد نیاز برای حفظ شیوه های تولید ناب مانند نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر (TPM) ایفا می کند .
- نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر یا TPM ، یک فلسفه نگهداری و تعمیرات است که در آن حفظ تجهیزات در شرایط قابل اطمینان وظیفه همه افراد در سازمان است . هدف این فلسفه نگهداشت ، بهبود بهره وری بدون تحمیل هزینه های غیر ضروری است .
- نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر هشت رکن دارد که اولین آن 5s است .
- نگهداری و تعمیرات مستقل یا خودگردان : وظایف روزمره اصلی توسط خود اپراتور ها و سایر کارکنان در صورت امکان انجام و اداره می شود.
- بهبود مستمر : که با نام کایزن شناخته می شود که هدف آن کاهش اتلاف ها و رساندن آن تا نزدیک صفر است.
- نگهداری و تعمیرات برنامه ریزی شده : وظایف مهم نگهداری و تعمیرات از قبل برنامه ریزی شده اند تا از خرابی تجهیزات جلوگیری شود.
- مدیریت کیفیت نگهداشت : استاندارد ها و بررسی ها برای از بین بردن نقایص به کار می رود.
- آموزش : برای توسعه مهارت های موردنیاز به طور منظم لازم است.
- نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر در اداره امور : کارکرد های اجرایی و اداری باید به از بین بردن اتلاف ها و زیان ها کمک کنند.
- ایمنی و سلامت و محیط زیست : هر یک از ارکان دیگر باید ایمنی محیط کار را ارتقا دهند .
